Om het beste uit je piano te halen is het handig om te weten hoe je piano werkt. Dit veelzijdige instrument is een slag-, toets- en snaarinstrument in één. In de houten klankkast van je piano zit een ingewikkeld mechanisme, wat ervoor zorgt dat er de prachtigste klanken worden geproduceerd, zodra jij een toets aanslaat. Daarnaast heb je ook nog een aantal pedalen tot je beschikking, waarmee je jouw pianospel kunt beïnvloeden.
Als je begrijpt hoe een piano werkt, zul je makkelijker om kunnen gaan met de aanslaggevoeligheid. Dit houdt in dat je als pianist de controle hebt over het volume en de klank die een toets voortbrengt. Daardoor kun je op een akoestische piano zo goed met gevoel spelen. Tegenwoordig zijn er ook digitale piano’s en keyboards met aanslaggevoelige toetsen, deze proberen het effect van een akoestische piano te evenaren.
Wanneer je een toets aanslaat, gebeurt er van alles binnen in je piano. Sla je dezelfde toets harder aan, dan zal hij luider klinken. Maar ook het geluid zal net wat anders zijn. Je manier van spelen heeft dus een grote invloed op de uiteindelijke klank van het muziekstuk dat je ten gehore wilt brengen. Hoe dat precies werkt? Dat lees je hier.
Wat is een Piano?
Een piano is een akoestisch instrument. Het is een arpegerend instrument, wat betekent dat het klanken produceert door middel van het strijken, slaan of persen van snaren. Een piano produceert ook klanken door middel van mechanische klavieren, en deze klavieren staan bekend als de toetsen. De toetsen zijn meestal gemaakt van ivoor, maar sommige moderne piano's hebben plastic of metalen toetsen.
De werking van het piano mechaniek
Achter de prachtige houten buitenkant van je piano zit een ingewikkeld mechanisme verstopt. In het kort gezegd zorgt dit mechaniek ervoor dat de hamer tegen de snaren slaat, zodra je een toets indrukt. Natuurlijk is dit erg kort door de bocht, want er is nog veel meer voor nodig om die prachtige klanken te produceren.
Door de jaren heen is de piano steeds verder ontwikkeld. Denk bijvoorbeeld aan het repetitiemechaniek. Hierdoor kun je nu als pianist snel achter elkaar dezelfde noot herhalen, zonder de toets eerst helemaal los te laten. Zonder het repetitiemechaniek had Beethoven een aantal van zijn nieuwe werken niet kunnen schrijven.
Als je op een piano toets drukt, laat het veermechanisme de slagwerksnaar bewegen. De trillingen van de snaar zijn het geluid dat je hoort. De klank die je hoort, is afhankelijk van de grootte en sterkte van de trilling, die bepalend is voor de toonhoogte, de lengte en de intensiteit van de trilling. De slagwerksnaar wordt beïnvloed door de manier waarop je op de toets drukt. Als je hard drukt, wordt de toon luider; als je zachter drukt, wordt hij zachter.
Het piano mechaniek bestaat uit heel veel kleine onderdelen. Tenzij je verder wilt in de pianotechniek is het voor een pianist niet nodig om elk onderdeel te kennen. Maar in grote lijnen weten hoe je piano in elkaar zit en werkt, is altijd handig en interessant.
Het frame in de piano
Ik weet niet of je weleens hebt geprobeerd een piano te verhuizen? Dat weegt wel wat! Dit komt mede door het gietijzeren frame wat in de piano zit. In dit frame zitten de snaren gespannen. Er is gekozen voor gietijzer, omdat dit materiaal niet zo gevoelig is voor warmte en kou. Daardoor blijft je piano beter op stemming.
Daarnaast is dit stevige raam nodig om alle snaren goed op spanning en op zijn plek te houden. Een pianosnaar wordt flink strak opgespannen. Daardoor kan er een trekkracht van 70 tot 80 kilo op één snaar komen te staan. Gezien het aantal snaren komt er een behoorlijke kracht op het gietijzeren frame te staan.
De snaren in een piano
Alhoewel een piano 88 toetsen heeft, zitten er veel meer snaren in de piano. Een gemiddelde piano heeft er zo’n 230. Dit komt doordat de hoge en middentonen uit drie snaren bestaan. Hoe lager de toon, hoe minder snaren hij heeft. Sommige hebben er twee en de hele lage tonen hebben een enkele snaar.
Een vleugel biedt voldoende plek voor lange snaren. Hoe gaat dat dan in een staande piano? Een hoge toon heeft een korte, dunne snaar. Die kan prima verticaal in de piano worden geplaatst. Maar een lage toon heeft een lange snaar nodig. De meeste piano’s hebben niet genoeg hoogte om deze snaren kwijt te kunnen. Daarom worden de lange snaren kruislings, diagonaal over de korte snaren gespannen.
Moet je gitaar gestemd worden, dan zal de pianostemmer de snaren op de juiste spanning brengen door de stempennen in het stemblok te verdraaien. De stempennen moeten in goede conditie verkeren, anders zal je stemming snel weer verlopen. Door allerlei invloeden en ook door op je piano te spelen zullen de snaren hun spanning verliezen en moet er opnieuw gestemd worden. Meestal moet dit zo’n één tot twee keer per jaar gedaan worden.
De hamers in je piano
Sla je een toets aan, dan breng je een hamer in beweging. De hamer is een houten stokje met een kop die bedekt is met vilt. Deze viltlaag is bepalend voor de klank die je piano produceert. Hoe harder het vilt, hoe scherper de klank zal zijn. Is het vilt wat ‘wolliger’, dan zal de klank minder scherp zijn.
Op de snaren die niet aangeslagen worden rust een demper. De demper is ook met vilt bedenkt en zorgt ervoor dat de snaren die niet gebruikt worden, niet gaan meetrillen. Zo krijg je geen ongewenste bijgeluiden.
De Geschiedenis van de Piano in vogelvlucht
De piano is een van de oudste en meest populaire muziekinstrumenten. Het instrument dateert terug tot de 17e eeuw en heeft een geschiedenis van innovatie en verfijning. De eerste vorm die we kennen, was de klavecimbel, die eind 16e eeuw in Italië werd uitgevonden. De klavecimbel was een mechanisch instrument dat bestond uit metalen tangen die door een interne veer werden aangedreven en die de snaar in trilling brachten.
Zo maakt je piano geluid
Als je een toets aanslaat, hoor je de bijbehorende klank. Toch kun je deze klank nog verder beïnvloeden door de manier waarop je de toets aanslaat. Hoe werkt dat dan?
Zodra je een toets aanslaat, zal de demper van de bijbehorende snaren af gaan, zodat deze kunnen trillen. De hamer slaat tegen de snaren die bij de toets horen. Voor hoge- en middentonen zijn dit drie bij elkaar horende snaren. Hoe lager de toon, hoe minder snaren er gaan trillen.
Deze trillingen worden overgebracht naar de zangbodem. Deze houten plaat versterkt de trillingen, zodat er geluid ontstaat. Vooral de lage tonen worden door de zangbodem versterkt. Dat is ook één van de redenen dan hoge tonen meer snaren hebben, dan krijgen ze meer volume.
Laat je de toets los dan komt de demper weer terug op de snaar en zal deze stoppen met trillen. De afmetingen en houtsoort die gebruikt wordt voor de zangbodem en klankkast geeft iedere piano een uniek geluid.
Doordat je bij de hoge- en middentonen meerdere snaren tegelijk laat trillen, zullen deze onderling de resonanties van elkaar oppakken. Door de toets harder of juist zachter aan te slaan kun je de snaren op een andere manier laten trillen, waardoor het geluid zal veranderen.
Als beginnend pianist zul je hier nog niet zoveel gebruik van maken, dat komt later vanzelf.
Beïnvloed het geluid met de pedalen
De meeste piano’s hebben twee of drie pedalen. Die bedien je met je voeten. Het sustain pedaal zit helemaal rechts en wordt het meest gebruikt. Dit pedaal haalt de dempers van de snaren die je aanslaat, zodat de tonen langer doorklinken, ook als je de toets al losgelaten hebt.
Het linker pedaal laat de hamers iets verschuiven, zodat de klank zachter wordt. Wil je echt zachtjes spelen, dan gebruik je het studiepedaal. Zodra je dit pedaal indrukt, zal er een lange reep vilt tussen de hamers en snaren komen. Hierdoor wordt al het geluid flink gedempt. Zo veroorzaak je zo min mogelijk geluid voor je huisgenoten en kun je rustig oefenen.
Let er wel op dat de klanken hierdoor beïnvloed worden en dus anders klinken. Oefen je voor een optreden, dan is het slim om ook regelmatig zonder studiepedaal te spelen om alle klanken goed te leren kennen.
Hoe een Piano Wordt Afgesteld
Piano's kunnen worden afgesteld aan de stemvork, de lading van de staanders en de spanning van de snaren. Een stemvork is iets dat bij de piano hoort dat de trillingen van de snaren regelt. Dit garandeert de consistentie in de klank van de piano. De lading van de staanders voorkomt dat de piano zichzelf uit het midden tilt of beweegt. De spanning van de snaren wordt aangepast zodat de klank het beste wordt. Klankkiezen en intonatie moeten ook worden gecorrigeerd om de beste klank te krijgen.
Weet jij precies hoe je piano werkt?
Natuurlijk hoef je niet precies te weten hoe je piano werkt, maar het is wel handig om het in grote lijnen te weten. Volg je pianolessen van René, dan zul je stap voor stap leren hoe je op een leuke en makkelijke manier piano kunt spelen, zonder noten te lezen. Dat scheelt je veel tijd. Je leert muziek begrijpen, zodat je eenvoudiger je favoriete nummers kunt meespelen.
Benieuwd geworden? Volg de gratis online piano proefles!
